Perezida wa Repubulika Iharanira Demokarasi ya Congo, Félix Antoine Tshisekedi, yagaragaje icyizere gikomeye gishingiye ku masezerano mashya igihugu cye giherutse kugirana n’u Rwanda, avuga ko ashobora guhindura amateka y’amakimbirane amaze imyaka isaga 30 mu burasirazuba bwa Congo.

Aya masezerano yasinyiwe i Washington DC ku wa 27 Kamena 2025, afashijwe na Leta Zunze Ubumwe za Amerika. Yibanze ku ngingo eshatu z’ingenzi: gusenya umutwe wa FDLR, gukuraho ingamba z’ubwirinzi hagati y’ibihugu byombi, no gufatanya mu bikorwa by’iterambere n’ubukungu.
Mu butumwa yagejeje ku baturage ku wa 30 Kamena 2025, ubwo RDC yizihizaga isabukuru y’imyaka 65 y’ubwigenge, Perezida Tshisekedi yavuze ko aya masezerano ari “amasezerano y’amateka” azafasha guhagarika burundu amakimbirane yagiye asiga ububabare n’ubuhunzi ku bantu miliyoni nyinshi.

“Hashize iminsi i Washington, bigizwemo uruhare na Amerika, RDC n’u Rwanda bisinye amasezerano y’amahoro y’amateka, intambwe ikomeye yo guhagarika amakimbirane yateye ububabare mu burasirazuba bw’igihugu cyacu mu myaka 30, agatera impfu amamiliyoni n’ubuhunzi,” — Tshisekedi.
Icyizere cy’amahoro ku Banye-Congo
Perezida Tshisekedi yavuze ko aya masezerano atari inyandiko gusa, ahubwo afatwa nk’icyizere ku batuye uduce twagiye turangwamo intambara, arimo Goma, Bukavu, Masisi, Rutshuru, Nyiragongo, Lubero, Ituri n’ahandi. Yashimangiye ko igihe kigeze ngo abaturage bahabwe umutekano urambye.
“Ntabwo aya masezerano ari inyandiko gusa, ni icyizere cy’amahoro ku batuye i Goma, Bukavu, Rutshuru, Masisi, Nyiragongo, Lubero, Ituri n’ibindi bice byose byibasiwe n’intambara.”
Yashimiye ubutegetsi bwa Amerika ku ruhare rwabwo mu gushishikariza ibihugu byombi kugera ku masezerano, avuga ko ari urubuga rushya rwo kwiyubaka nk’akarere.
Aya masezerano yubakiye ku byo RDC n’u Rwanda byumvikanye mu biganiro by’i Luanda muri Angola mu 2024, byashyigikiwe n’Umuryango wa Afurika Yunze Ubumwe.
Isezerano ku gusenya FDLR – impinduka zikomeye mu mateka
Muri aya masezerano, Leta ya RDC yemeye gusenya umutwe wa FDLR mu gihe kitarenze iminsi 90, ikintu benshi bafata nk’ikigeragezo gikomeye kizatuma bigaragara niba koko hari ubushake bwo guhagarika amakimbirane ku mpande zombi.
Kuba RDC yemeye gusenya FDLR bifatwa nk’intsinzi kuri diplomasi y’amahoro kuko uyu mutwe umaze igihe ushinjwa kugira uruhare mu guhungabanya umutekano mu burasirazuba bwa RDC.
Ariko nanone, ni isezerano ritavuzweho rumwe kuko hari abayobozi benshi muri Guverinoma ya RDC bagiye bagaragaza amakuru anyuranye ku buzima bwa FDLR, bamwe bakavuga ko itabaho, abandi bakayita “umutwe w’abasaza”, abandi bakavuga ko igizwe n’abarwanyi bake cyane.
Ibi byanashimangiwe na Minisitiri ushinzwe ubucuruzi bwo hanze muri RDC, Julien Paluku, wavuze ku wa 30 Kamena ko FDLR ari “ikinyoma kimaze imyaka 30”, avuga ko ubukana bwayo bwakabirijwe mu nyungu za politiki.
Uko akarere kabyakira n’ibyitezwe
Aya masezerano aje mu gihe hari ubushake bugaragara ku mpande zombi bwo kugabanya umwuka mubi, cyane cyane hagati ya RDC na Rwanda, mu gihe inyeshyamba za M23 zigifite ibice binini zigenzura.
Ibihugu byombi byasabye ubufasha bw’imiryango mpuzamahanga mu ishyirwa mu bikorwa ry’aya masezerano, harimo Loni, Umuryango wa Afurika Yunze Ubumwe, ndetse na EAC.
Igihe cy’amezi atatu (90 days) cyashyizweho nk’ikigereranyo cy’ishyirwa mu bikorwa cyitezweho kugaragaza niba impande zombi zifite ubushake n’ubushobozi bwo kugera ku musaruro.